Stratonikeia’nın Tarihçesi

Stratonikeia, Muğla İli, Yatağan İlçesi’nin 7 km batısında, Eskihisar Mahallesi sınırları içinde yer almaktadır. Antik kent Yatağan-Milas yeni karayolunun kenarındadır.

MÖ 3. yüzyılın ilk çeyreğinde Bir aşk efsanesinden doğduğu söylenen ve büyük bir dinsel yolun üzerinde bulunan şehrin kurucusu olan Seleukos kralı I. Antiokhos, burayı önce üvey annesi sonrasında ise eşi olan Stratonike için inşa ettirir. Karısı Stratonike’nin adı verilen ve ölümsüz aşklar ile gladyatörlerin kenti olarak bilinen Stratonikeia’da geç Tunç Çağından günümüze kadar kesintisiz yerleşim vardı.

Antik çağ coğrafyacı gezgini Strabon’a göre Stratonikeia, çok güzel yapılarla donatılmıştı. Yapılan kazılarda çıkarılan Stratonikeia sikkelerinin kentin Rodos’tan bağımsızlığını kazandığı MÖ 167’den itibaren basılmaya başlandığı ve Gallienus (253-268) zamanına kadar devam ettiği anlaşılıyor.

Hellenistik Dönemde, Seleukos, Ptolemaios, Makedonyalılar, Rodos ve Roma arasında el değiştiren Antik Stratonikeia, MÖ. 130’da tamamen Roma’ya bağlandı. Anadolu’nun fethinden sonra Türk hâkimiyetine giren kentte beylikler, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi’nde de yerleşim devam etti. 1957’deki deprem sonrasında yeni yerleşim alanına taşınan Eskihisar Köyü’nde halen tarihi köy evlerinde yaşayan birkaç aile bulunuyor.

Stratonikeia Antik Kenti

Stratonikeia-Photo by lithics50 on Flickr

Stratonikeia’nın Hikayesi

Genç ve güzelliğiyle ünlü Stratonike, zamanın kralı tarafından eş olarak seçilir. Kralın genç ve yakışıklı oğlu, babasının yeni eşine aşık olur. Aşkından yataklara düşer. Hiçbir hekim çare bulamaz. Babası oğlunun durumuna çok üzülmektedir. O sırada ülkede bulunan bir Kos Adasından hekim Erasistratos saraya çağrılır, hastayı bir de onun görmesi istenir. Hekim günlerce uğraşır, ama hastalığın çaresini bulamaz.

Bir gün Stratonike hastanın odasına girer ve o anda kralın oğlunun yüzü kızarır, kalbi daha bir hızlı atmaya başlar. Tabi bu durum hekimin gözünden kaçmaz. Kız odadan çıkar çıkmaz genci sıkıştırır ve birbirlerine olan aşkı öğrenir. Şimdi bunu krala nasıl söylemeli diye düşünürken aklına bir fikir gelir.

Krala oğlunun hekimin karısına aşık olduğunu, aşkından yataklara düştüğünü anlatır. Kral oğlu için karısından vazgeçmesini ister hekimden. Hekim aynı durumda kendisi olsa nasıl davranacağını sorar. Kral hiç düşünmeden karısından vazgeçeceğini söyler.

Hekim istediği cevabı almıştır. Gerçeği anlatır krala… Kral, oğlu ile Stratonike’nin evlenmesine izin verir, tahtı da oğluna bırakır. Kral, Seleukosların kralı I. Nikator, oğlu da Antiokhos’tur. Antiokhos, önce üvey annesi sonra karısı olan Stratonike için Stratonikeia’yı kurar. Bu olayı anlatan Byzantionlu Stephanos MÖ 281-261 yılları arasında kentin kurulduğunu söyler.

Bir rivayete göre de…

Bir zamanlar 1. Seleukos diye bir Suriye kralı varmış, verimli ovaların, güçlü orduların sahibi. Aslan gibide bir oğlu varmış Antiokhos adında. Her şey iyiymiş, hoşmuş da, Seleukos yıllar önce kaybettiği eşini unutturacak, hiç olmazsa hüznünü hafifletecek bir kadının yokluğunu duyarmış… Taaa ki Stratonike ile karşılaşana kadar… Uzak eyaletlerdeki Antiokhos’un dönmesi bile beklenmeden görkemli bir düğün yapılmış… Fakat gelin görün ki Seleukos’un sevinci çok değil, oğulla üvey anne karşılaşana dek sürebilmiş ancak. İlk görüşte birbirlerine tutulacak bu iki insanın karşılaşması sanki kaçınılmazdır, peki ama niye şimdi, niye burada ? Seleukos’un yüreği yanmakta, aklı bu sorularla kemirilmektedir.

Ne karısından ne de oğlundan vazgeçmenin huzur getirmeyeceğine kanaat getiren çileli kral ince düşünür, sık dokur, çareyi Antiokhos ve Stratonike’yi topraklarından uzaklaştırmakta bulur. Onlara uzaklara gidip kendi şehirlerini kurmalarını öğütler, bir daha geri dönmemelerini emreder ve gerekli ne varsa verir, kafile yola koyulur… 

İşte Stratonikeia, uzaklarda, Anadolunun güneybatısında, Antiokhos’un eski üvey annesi ve yeni karısı Stratonike adına kurduğu şehridir.

Denir ki Seleukos olgun bir kral gibi davranmış, Antiokhos ve Stratonike’yi bağışlamış, onlara kendi şehirlerini kuracak gücü vermiş… Fakat şu da denir ki içindeki dinmeyen öfkeyle onlara beddua etmiş “Şehirleri sekiz kez başlarına yıkılsın, huzur görmesinler…”

Daha önce kaç keredir bilmiyorum ama Stratonikeia şehri, adı Eskihisar oldu olalı 3 kez yer değiştirmiş.

Stratonikeia Antik Kenti

Stratonikeia- Photo by Lis-Broon on Flickr

Stratonikeia’nın Şehir Yapılanması

Kent surlarla çevrilmiş olup bugün kent surlarının yalnızca önemsiz uzantıları görülüyor. Yerleşim alanının kuzeydoğu köşesinde, büyük kesme taşlar ile kireç harçtan örülmüş güçlü bir kalenin yıkıntıları bulunuyor. Büyük kesme taşlar ile kireçli harçtan örülü yapının onarım gördüğü diğer yapılardan alınma yazıtlı taşlar ve sütun gövdelerinden anlaşılıyor.

Kentin kuzey kenarındaki ana giriş kapısı, geniş ve ince taş duvarcılığı ile örülü büyük bloklardan oluşuyor. Üzeri kemerli iki girişli yapının iki kapı girişi arasında bir nymphaion bulunuyor. Kapıdan sonra sütunlu bir alanın ve yolun varlığı görülüyor.

Kentin akropolü güneydeki dağın tepesinde yer alırken, kuzeyde, yamaç üzerindeki bir teras üzerinde şimdiki karayolunun hemen altındaki bir yazıtta, imparator için yapılmış küçük bir tapınağın kalıntıları göze çarpıyor.

Stratonikeia, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma İmparatorluk, Bizans, Beylikler, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerine ait yapı ve kent dokusunun birlikte görülebileceği nadir yerlerden. Kapladığı 7 km’lik alanla, dünyanın mermerden inşa edilmiş en büyük kentlerinden biri olan Stratonikeia, Hellenistik Dönemde birbirine paralel ızgara sisteminde kesişen caddelerden oluşan Hippodamik planda düzenlendi.

Kentin tam ortasında, kentin en çok göze çarpan yapısı, kent meclisinin toplandığı bouleuterion bulunuyor. Tiyatro benzeri küçük bir yapı olan bouleuterion, bu yapının hemen batısındaki tek başına duran kapı bu alanın giriş kapısı. Bouleuterion’un kuzeye bakan dış duvarında Diocletianus’un fiyat listesi ve bunun uygulanmasına ilişkin giriş kısmı Latince yazılar bulunuyor. Bu yapının alttaki oturma sıraları korunmuş durumda. Kentin batısında, Antik Yunan ve Roma’da gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitildikleri, öğrenim gördükleri, spor etkinliklerinde bulundukları gymnasion denilen yapı bulunuyor.

Kente giriş kapısının önündeki kutsal yolun kenarında oda mezarlar yer alıyor. Giriş kapısından başlayan kutsal yol nekropolden geçmekte ve Lagina’daki Hekate kutsal alanına ulaşıyor. Söz konusu nekropol sahası günümüzde kömür ocakları havzası altında kalarak yok olmuş durumda. Ayrıca birde Mysia Stratonikeia’sı bulunuyor

Stratonikeia Antik Kenti içerisinde, Arkaik ve Klasik Döneme ait 3.600 m uzunluğunda, iki farklı sur duvarı, Hellenistik Dönemden Anadolu’nun en büyük gymnasiomu ve tiyatro, Roma İmparatorluk dönemine tarihlenen Meclis Binası (bouleuterion), hamam kompleksleri, agoralar, tapınaklar, şehir kapıları, sütunlu cadde, çeşmeler ve su yapısı, mezar anıtları gibi yapılar bulunuyor. Bu yapılardan Bouleuterion’un (Meclis Binası) duvarlarında Grekçe Menippos’un takvim yazıtı (Agustus dönemi) haricinde, Latince Roma Dönemi’nde (MS. 301) kentte satılan tüm mal ve hizmetlerin adları ile fiyatları yer alıyor.

Bizans Dönemi’nden Kiliseler (Erikli, İsa ve Mikail Kiliseleri) ve evler görülebiliyor. Bunların dışında köy meydanında beylikler dönemi hamamı (Selçuk Hamamı-MS. 14-15. Yüzyıl), Osmanlı dönemi camii (Şaban Ağa Camii-1876) ile kent içinde, Osmanlı Çeşmesi (19. yüzyıl), Ağa Evleri (18-19. yy), sokak kenarında dükkanlar (1912), Adnan Menderes dönemi Meydan Çeşmesi (05.04.1954) ve evler yer alıyor.

Stratonikeia Antik Kenti

Stratonikeia- Photo by malcolm-bott on Flickr

Günümüzde Stratonikeia Antik Kenti

Yatağan Termik Santralinin kullandığı linyit yatakları üzerinde bulunmasından dolayı günümüzde boşaltılmış bulunan Eskihisar Mahallesi bulunuyor. Günümüzde nadiren karşılaşılan yaşayan antik kentlerden birisidir ve 2015 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi tarafından yapılan değerlendirme sonucunda, Stratonikeia Antik Kenti’nin UNESCO Dünya Miras Geçici Listesine kaydedilmesi uygun görülmüştür.

Stratonikeia sokaklarında gezinirken, kendinizi zaman tünelinde hisseder ve yaşadıklarınızı asla unutamazsınız.

 

Stratonikeia Nerede? Stratonikeia’ya Nasıl Gidilir?

Stratonikeia Ziyaret Bilgileri

Tatil Günü: YOK

Giriş Ücreti: YOK

Adres     : Eskihisar, Yatağan,Muğla